Başkalarının acılarını, stresini ya da duygularını sürekli olarak hissediyor ve tüm bunlar nedeniyle psikolojik veya fiziksel olarak tükenmişlik mi yaşıyorsunuz? O halde sizde de “compassion fatigue” olarak adlandırılan “empati yorgunluğu” ortaya çıkmış olabilir! Bu kavram genel olarak yardım veren doktor, hemşire ya da terapistlerle ilişkilendiriliyor olsa da aslında yalnızca bu meslek gruplarıyla sınırlı değil. Her şeye karşı hassas olma eğilimindeki duyarlı kişiler de bu durumun etkilerini hissedebilir.
Yine de peşin yargıya varmak doğru değil. Öncelikle bu durumun ne olduğunu ve ne gibi belirtilerle ortaya çıkabileceğini bilmek gerekiyor. Hazırsanız tüm detaylar için yola çıkalım!
Empati yorgunluğu nedir?
Empati yorgunluğunu kısaca “duygusal tükenmişlik ve başkalarının duygularına aşırı duyarlılık sonucu kendi psikolojik sınırlarının zorlanması” şeklinde tanımlayabiliriz. Yani başkalarının acılarıyla, stresiyle ya da duygularıyla sürekli olarak uğraşma sonucu yaşanan psikolojik ve fiziksel tükenmişlik hali. İngilizce literatürde “empathic distress fatigue” (empati kaynaklı rahatsızlık yorgunluğu) olarak da tanımlanan bu durum, empati kuran kişinin kendisinde oluşan sıkıntıların zamanla yıpratıcı hale gelmesi anlamı taşır.
Her şeye duyarlı olmak ne gibi yükler getiriyor?
Yüksek empati düzeyi her zaman iyi sonuçlar doğurmaz. Bu durum bazen psikolojinize meydan okuyarak ortaya istemediğiniz sonuçlar çıkarabilir. Örneğin şunlar gibi:
- Duygusal empati çok yüksek olduğunda dengeli mesafeyi korumak zorlaşır ve kronik stres başlayabilir.
- “Başkası nerede başlar?”, “Ben nerede bitiyorum?” gibi sorular sınır bulanıklığı yaratarak duygusal tükenmeye ve savunmasızlığa yol açabilir.
- Sürekli başkalarının acılarına maruz kalan kişiler duygusal bağ kurmakta zorlanabilir, yabancılaşabilir ve empati göstermekten kaçınabilir.
- Depresyon, anksiyete, uyku bozuklukları gibi psikolojik sorunlar empati yorgunluğu ile ilişkilidir. Ayrıca kronik stresin bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi etkileri de vardır.
- “Daha fazla yardım etmeli miyim?” ya da “Yetersiz miyim?” gibi içsel çatışmalar duygusal yükü artırabilir.
Özellikle yardım profesyonellerinde yaşanan empati yorgunluğu bakım kalitesinin düşmesine, işten ayrılma niyetine ya da hata yapma riskinin artmasına neden olabilir.
Empati yorgunluğunun belirtileri
Empati yorgunluğu genellikle rahatsız edici belirtilerle kendini gösteriyor ve elbette bir uzman yorumu olmadan bunu anlamak güç. Yine de bazı belirtiler üzerinden yorumlar yapmanız mümkün. Bu belirtilerden bazıları ise şunlar:
- Yoğun üzgünlük, çaresizlik, umutsuzluk, empati gösterememe hissi ve duygusal kapanma.
- Konsantrasyon bozuklukları, kararsızlık, olumsuz düşünceler.
- İzolasyon, işten çekilme, dikkatli duygusal sınırlar koyma, kaçınma eğilimleri.
- Uyku problemleri, kronik yorgunluk, baş ağrısı, bağışıklık sistemi zayıflığı.
- İş verimliliğinde düşüş, işten ayrılma düşüncesi, hatalar, motivasyon kaybı.
Bu semptomlar genellikle kademeli olarak gelişir: Önce küçük rahatsızlıklar ve sonra belirgin tükenmişlik hali…
Empati yorgunluğu ile tükenmişlik sendromu arasındaki fark nedir?
Bu iki kavram genellikle birbirine karıştırılıyor ama ikisi arasında belirgin farklar olduğunu söylememiz gerek. Örneğin burnout, yani tükenmişlik sendromu; genellikle ağır iş yükü, bitmeyen talepler, iş-yaşam dengesizliği gibi stres faktörlerinin uzun süreli birikimine bağlı. Empati yorgunluğu ise daha çok duygusal katılımın aşırı yüklenmesi ya da başkalarının acılarına verilen aşırı empatik yanıtlarla ilgili.
Elbette bunlardan biri diğerini besleyebilir, yüksek empati baskısı zamanla tükenmişlik sendromunu tetikleyebilir. Yani bu durum tamamen karşılıklıdır. Özellikle duygusal ya da bilişsel empati bileşenleri veya kişisel stres gibi durumlar bu ikisi arasındaki ayrımı zorlaştırabilir.
Empati yorgunluğuyla nasıl başa çıkarsınız?
Öncelikle empati yorgunluğunun üstesinden gelmek için vereceğiniz mücadelenin kolay olmayacağını kabullenmeniz gerekiyor. Eğer “Sorun yok, üstesinden gelebilirim!” diyorsanız yapabileceğiniz bazı şeyler var:
1. Duygusal sınırlar koymak ve mesafenizi korumak
Her duygusal duruma tamamen dahil olmanız gerekmiyor. Çünkü bazen duygusal mesafe koymak çok daha sağlıklı. Mesela kısa molalar, nefes çalışmaları veya ortam değişikliği harika olabilir. Gerekirse kendinizi tamamen soyutlamak, görünmez bir kabuk içine gizlenmek gibi yöntemler sizi sakinleştirebilir.
2. Öz şefkat geliştirmek
Kendinize karşı nazik olmak, eksik yönlerinizi kabul etmek, ortak insanlık duygusunu hatırlamak empati yükünü hafifletebilir. Çünkü öz şefkat, empati yorgunluğunu düzenleyici bir rol üstlenebilir.
3. Duygusal düzenleme ve farkındalık
Meditasyon, nefes teknikleri, beden taraması gibi yöntemler içsel dengenizi destekler. Ayrıca farkındalık temelli yaklaşımlar empati yorgunluğu üzerinde olumlu etki gösterebilir.
4. Destek sistemleri kurmak
Güvendiğiniz kişilerle, terapistlerle ya da mentorlarla paylaşım yapmak empati yorgunluğunu aşmak için destekleyici olabilir. Sürekli duygusal yük taşıdığınız insanlarla sınırlar koymak; neyi, kiminle, ne kadar paylaşacağınızı seçmek de öyle. Hatta iş ortamında meslektaşlarınızla destek mekanizmaları kurmak bile harika bir çözüm olabilir.
5. Profesyonel yardım almak
Eğer empati yorgunluğu derinleşiyorsa bir psikolog ya da terapist ile çalışmak önemli destek sağlar. Çünkü bu alanda çalışan profesyoneller duygusal sınırlar, travma sonrası stresle baş etme, duygu işleme becerileri gibi konularda sahip oldukları yetkinliklerle size destek sağlayabilir.
Uyku, beslenme, egzersiz gibi fiziksel bakım uygulamaları, hobiler, ilgi alanları, yaratıcı faaliyetler, doğa yürüyüşleri, müzik, sessizlik alanları, dijital detoks ve çok daha fazlası…Empati yorgunluğu ile mücadele etmek için tercih edebileceğiniz sayısız yöntem var.
Hangisini uygulayacağınıza karar veremiyor musunuz? Bir an olsun başkalarının ne düşündüğüne değil, kendi hislerinize ve düşüncelerinize odaklanın. Kararlar kendiliğinden verilecektir.
Kaynak: sciencedirect
İlginizi çekebilir: Dengeli empatinin incelikleri
The post Empati yorgunluğu: Her şeye duyarlı olmak psikolojimizi nasıl etkiliyor? appeared first on Uplifers.
